Anton Heyboer

De kunstschilder Anton Heyboer wordt op 9 februari 1924 op het Indonesische eiland Java geboren. In zijn leven is Heyboer letterlijk gek verklaard, levend als zonderling zonder contact met de wereld om zich heen. Levend in een eigen kosmos, voorzien van niet meer dan de elementaire levensbehoeften voor hem en zijn gezin. De spot drijvend met het elitaire kunstcircuit, maar hoog aangeschreven bij toonaangevende musea waar ook ter wereld.

In 1943 wordt Heyboer opgepakt door de Duitse bezetters en in kamp Prenz Lauerber te werk gesteld. Hij schreef hierover ooit, “Het concentratiekamp was niet slechter dan het ouderlijk huis en de maatschappij is voor mij niet slechter dan beide; te oncreatief”. Van jongs af aan is er bij Heyboer al de drang om non-conformistisch te leven. Na de oorlog vestigt Heyboer zich in Borger. Hier begint hij, nog in traditionele stijl, met tekenen. Hij ontmoet in 1948 de schilder Jan Kagie waarmee hij al tekenend en schilderend enkele maanden door Frankrijk zwerft.

In 1951 wordt Heyboer vrijwillig een tijd lang opgenomen in het Provinciaal Ziekenhuis te Santpoort, om bescherming te vinden tegen het normale in de maatschappij dat hem niet toestond het proces van zelfwording te ondergaan.

Anton Heyboer ontwikkelt in de jaren na zijn opname zijn “systeem”. Dit systeem is zijn antwoord om langs te leven, zich maatschappelijk te handhaven en erkenning als kunstenaar te verwerven. Zo kan hij zijn positie als verschoppeling en uitschot, die tot zijn isolement had gevoerd, ongedaan te maken. Het systeem is zijn kunstwerk, dat is zijn teken. Het systeem is in al zijn werken het uitgangspunt onder het motto: “de creatie is het enige levende dat eeuwig is”. Het is de opstanding. Het is zijn systeem dat hem leidt naar zijn bruiden. “Laten we onze eigen speeltuin bouwen waar verder niemand meer zal komen, waar we geen mensen meer hoeven te zien”.

Op zijn boerderij, vergezeld van zijn 4 bruiden, is Heyboer constant op zoek naar de uitdaging in zijn werk. Het werk van Heyboer wordt beheerst door beeltenissen van wulpse vrouwen met overdreven rondingen, zijn boot (de YM 348) waar hij in 1951 enige tijd op heeft gewoond, zijn leven op zijn boerderij en figuren uit de bijbel vermengd met beeltenissen die doen denken aan prehistorische grottekeningen.

De vijfde bruid, Petra, woont en werkt in het huisje/winkeltje aan de overkant van de straat.
>> klik hier voor een film over Petra Heyboer (2005) >>

Bij de creatie van zijn kunstwerken gebruikt Heyboer verschillende disciplines. Beroemd zijn zijn etsen, maar ook zijn zijn krijttekeningen en tekeningen vervaardigd met houtskool, oliekrijt, verf, klei, ijzermenie en teer alsmede verf op papier en linnen geliefde kunstwerken die in menig collectie zijn opgenomen.

“Ik heb gezocht naar een vorm, waarin het leven kunst wordt, waarin het vol spanning komt en waar het moeilijk wordt; waar geen oplossingen zijn en dus altijd een labiel evenwicht is. Er is in kunstwerken ook niet een direct statisch evenwicht, dat is geen schoonheid. Zo krijg je ook met een man en vier vrouwen een labiel evenwicht, waarin dezelfde schoonheid heerst als in een kunstwerk”.

Zijn zienswijze maakt Heyboer inmiddels tot een internationaal erkend kunstenaar, wiens werken over de hele wereld in musea hangen. Koningin Beatrix, die ooit zelf een expositie samenstelde met werken van Heyboer, beloond hem in 2002 met een Ridderorde. In eenzame opsluiting, afgesloten van de buitenwereld, heeft hij de mensen bereikt met zijn werk en levenswijze.

Anton Heyboer overleed 9 april 2005 in zijn woonplaats Den Ilp.

Bron: Wereldomroep 12 april.

De Nederlandse kunstenaar Anton Heyboer is dinsdag begraven. De schilder overleed op 9 april in zijn woonplaats, het Noord-Hollandse Den Ilp. Heyboer was een van de bestverkopende schilders van Nederland. Behalve om zijn werk, en de snelheid waarmee hij dat vervaardigde, stond Heyboer bekend vanwege zijn opvallende leefwijze: hij woonde op zijn boerderij samen met vijf vrouwen. Zij verkochten zijn werk vanuit een winkel bij zijn atelier.
Veel Nederlanders hebben een originele Heyboer in huis. Aan de lopende band vereeuwigde de schilder wulpse vrouwen, zijn boot, kippen en bijbelse figuren. Zijn schilderijen en etsen zijn aangekocht door musea in onder meer Duitsland, Peru en de Verenigde Staten. In Groningen werd door een bewonderaar een Anton Heyboergalerie opgericht.

Natuurlijke handeling: In de kunstwereld wordt het werk van Heyboer niet altijd serieus genomen. En hij wilde zichzelf ook niet met de grote kunstenaars vergelijken: “Ik maak misschien een kleinere kunst dan mensen die heel lang zitten te broeden”, zei hij altijd bescheiden. “Hoewel in de moderne kunst vaak te lang wordt gebroed. Bij mij is het een natuurlijke handeling. Over een schilderij van één meter bij 78 centimeter doe ik ongeveer twee minuten. Die schilderijen gooi ik op een hoop en dan kijk ik met welgevallen naar het stijgen van die hoop.”

Katholiek: De schilder stond niet alleen bekend om zijn veelzijdige en excentrieke kunstwerken, maar ook om zijn onconventionele kijk op het huwelijk. Op zijn boerderij in Den Ilp laat hij de vijf vrouwen achter waarmee hij samenwoonde. Volgens Heyboer waren zij in zijn leven om hem te helpen bij zijn kunst. De vrouwen stimuleerden zijn creativiteit en voerden huishoudelijke taken uit. Daar bleef het bij: “Seksuele bevrediging krijgen ze van mij dus niet”, zei hij. “Ik heb geen omgang met die vrouwen, omdat ik dat niet netjes vind. Daar ben ik een veel te goed katholiek voor.”

Overlever: Anton Heyboer heeft geen makkelijk leven gehad. In de oorlog wordt hij opgepakt door de Duitsers en zeven maanden gevangen gehouden. Veel sporen heeft die tijd niet achtergelaten. “Ik had totaal geen oorlogscomplex. Ze hebben van alles gedaan, ik kreeg niet te vreten, ik was half blind en had tbc.” Maar volgens Heyboer ‘was dat allemaal niet interessant’.

De schilder was een overlever. Steeds krabbelde hij weer uit het dal. Een talent, noemde hij het zelf. “Je kunt wel zeggen ‘je hebt geluk gehad’, maar ik heb het talent om alles te overleven.” Naar eigen zeggen overleefde hij zelfs zijn beroemdheid, want op aandacht zat hij niet te wachten. “Zo’n vijftien jaar geleden gingen ze mijn schilderijen ophangen in musea en ik werd gegroet door mensen als Karel Appel. Die kwamen zelfs over de vloer. Toen dacht ik ‘dat mag niet, nu zit ik fout’.” Drie jaar geleden kreeg de kunstenaar een koninklijke onderscheiding. Anton Heyboer is 81 jaar geworden.

info : RKD