Lucebert

Lucebert, pseudoniem van Lubertus Jacobus Swaanswijk, was een Nederlands dichter, kunstschilder, tekenaar en lithograaf.

De uitspraak van de naam Lucebert is Loetsje-bert, van Italiaans ‘luce’ (=licht) en Germaans ‘bert’ (=licht), dus tweemaal licht.

Luceberts vader was huisschilder en had een eigen zaak. Luceberts tekentalent werd ontdekt na de ULO toen hij bij zijn vader begon te werken. Met een beurs ging hij een half jaar naar het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in 1938. Daarna sloeg hij aan het zwerven. Toen hij in 1947 het aanbod van het Franciscanessenklooster in Heemskerk kreeg om voor kost en inwoning een enorme wandschildering te maken, ging hij daarmee akkoord. Omdat de zusters de wandschildering niet konden waarderen, hebben zij het geheel laten overschilderen met witte verf.

Hij maakte deel uit van verschillende dichterscollectieven, waaronder IPA, Contact en later de Cel Majakovski, met Gerrit Kouwenaar en Jan Elburg. Deze laatste, die verwees naar de Russische dichter Vladimir Majakovski, zou opgaan in de Experimentele Groep Holland.

In 1949 trad Lucebert op als voorman van de Beweging van Vijftig of de Vijftigers, de groep experimentele dichters die destijds veel stof deed opwaaien. In 1949, ten tijde van de Politionele Acties, debuteerde hij met het gedicht Minnebrief aan onze gemartelde bruid Indonesia. De bundel Triangel in de jungle / de dieren der democratie, verscheen in 1951. Al snel werd hij gezien als de Keizer der Vijftigers.

Alles van waarde is weerloos.
In 1953 ontmoette hij in een café zijn toekomstige echtgenote, Tony Koek. Ze gingen in Bergen (Noord-Holland) wonen en zouden onafscheidelijk blijven

In de jaren zestig legde hij zich vooral toe op de beeldende kunst, die destijds ‘figuratief-expressionistisch’ genoemd werd. Zijn schilderwerk, dat vooral in het begin sterk beïnvloed was door Cobra, geeft blijk van een vrij pessimistisch wereldbeeld.

Vanaf 1981 brak met de bundel Oogsten in de dwaaltuin een nieuwe creatieve dichtperiode aan, waarin zijn poëzie zwarter en toch ook socialer was.

Lucebert overleed in 1994 op 69-jarige leeftijd in een ziekenhuis te Alkmaar. Hij liet zijn echtgenote, Tony Swaanswijk-Koek (1927-Bergen, 9 maart 2011), vijf kinderen en twaalf kleinkinderen achter.

Tegenwoordig wordt Lucebert beschouwd als één van de grootste Nederlandstalige dichters van de twintigste eeuw. De meeste van zijn gedichten zijn gebundeld in Gedichten 1948-1963, en recenter in Verzamelde Werken, 1e druk, september 2002.

Bekend van hem is de dichtregel Alles van waarde is weerloos uit het gedicht De zeer oude zingt uit 1974. Deze zin staat sinds de jaren 80 (of eerder) nabij Station Rotterdam Blaak in grote neon-letters op de dakrand van de Willem de Kooning academie, inclusief zijn naam. Ook op de gevel van café Trefpunt in Gent staat de dichtregel.

Het gedicht Poëzie is kinderspel uit 1968 staat sinds november 1995 in zijn geheel op een muur van het gebouw van het Vlietlandcollege aan de Apollolaan in Leiden, in het kader van een ‘Muurgedichten’-project.

Hij schreef ook een liedtekst voor de Zangeres Zonder Naam (Mary Servaes), namelijk De soldatenmoeder. Ook zijn gedicht Visser van ma yuan (1953) is erg bekend.

Prijzen:
1953 – Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Apocrief
1956 – Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor De beulen
1962 – Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Terreur
1965 – Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele poëtische oeuvre
1967 – P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre
1983 – Prijs der Nederlandse Letteren voor zijn gehele oeuvre
1990 – Jacobus van Looyprijs voor zijn gehele oeuvre

Werken
1951 – Triangel in de jungle / de dieren der democratie
1952 – Apocrief / de analphabetische naam
1952 – De amsterdamse school
1953 – Van de afgrond en de luchtmens
1955 – Alfabel
1957 – Amulet
1959 – Val voor vliegengod
1965 – Gedichten 1948-1963 (onder redactie van Simon Vinkenoog)
1965 – Mooi uitzicht & andere kurioziteiten
1972 – En morgen de hele wereld
1974 – Verzamelde gedichten
1974 – ‘Ongebundelde gedichten’
1981 – Oogsten in de dwaaltuin
1982 – De moerasruiter uit het paradijs
1989 – Troost de hysterische robot
1993 – Na de helft van het leven
1993 – Van de roerloze woelgeest
1994 – Van de maltentige losbol
2002 – Verzamelde gedichten
2009 – Er is alles in de wereld (selectie door Ilja Leonard Pfeijffer)
2011 – Unica (facsimile van 7 boekjes uit 1949-1951)
2012 – Zij heeft haar naam vergeten

Musea:
De werken van Lucebert zijn te zien in onder andere:
het Stedelijk Museum Amsterdam in Amsterdam
het Stedelijk Museum Schiedam in Schiedam
het Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen in Amstelveen
In 2006 schonk de Stichting Lucebert een collectie van ca. 200 schilderijen en 2000 werken op papier aan het rijk, in beheer bij het Instituut Collectie Nederland.

De tentoonstelling “Lucebert (1924-1994) – Arbeiten auf Papier” is in 2007 te zien geweest in de Kunstsammlungen der Veste Coburg.

info: Wikipedia, RKD

>> Meer info: Lucebert bij Galerie Wijdemeren Breukeleveen >>